Çini Yapım Aşamaları – Çini Desen Kömürleme

Geleneksel el sanatlarımızdan olan çinicilik ustaların yüzyıllardır uyguladığı tekniklerle yapılıyor ve desen kömürleme sürecine gelene kadar aşağıdaki çini yapım aşamalarından geçiliyor:

• Çini hamuru hazırlama
• Zımparalama
• Astarlama
• İlk Fırınlama
• Desen Çizimi
• Desen Delme
• Kömürleme
• Tahrirleme ve Boyama
• Sırlama
• Fırınlama

Parşömen kağıdı üzerine desen çizildikten sonra desen delme işlemi yapılır. Delme kalemi yardımıyla desenin tüm çizgileri üzerinde sık aralıklarla dikkatlice desen delinir. Bu aşamadan sonra desen çini bisküvisi üzerine aktarılabilir durumdadır.

Desen Kömürleme

Kömürleme işlemi için çini malzemeleri satan yerlerde çubuklar halinde kömürler satılmaktadır. Kömürler delinmiş desen kağıdı üzerinde bastırılarak gezdirilebileceği gibi daha kolay olarak şu yöntemle tatbik edilebilir:

Kömürün rahatça geçebileceği küçük ve ince bir tülbent yada bez içinde kömür parçaları konularak ezilir ve toz haline getirilir. Bez elimizde rahatça hareket ettirilecek büyükte olmalıdır ve bez bohça gibi büzülerek üst kısmından bağlanır.

Çini tabak, vazo, tablo, kase, sunumluk gibi hangi çini esere desen transfer edilecekse, delinmiş çini desen kağıdı dikkatlice ürün üzerine yerleştirilir. Bu aşamadan sonra sanatçının isteğine göre desenin tamamı yada bir bölümü üzerinde içinde kömür olan bez aşağıdan yukarı, soldan sağa yada ters istikametlerde biraz bastırılarak gezdirilir.

Desen transferi adı da verilen bu aşamada kömürün çini deseni üzerinden bulunan minik deliklerden çiniye geçmesine özen gösterilir. Kontrol amaçlı olarak desen kağıdını hiç yerinden oynatmadan kenarlarından kaldırarak gözle kontrol edilir.

Dikkat gerektiren bir çini yapım aşaması olan kömürleme işleminde bazen kağıt kayabilir veya deliklerden kömür tozu geçmeyebilir. Bunun sonucu olarak çini deseni bisküvi üzerine net olarak transfer edilmemiş olur.

Çini sanatının en güzel yanlarından biri yapılan hatalara karşı tekniğin tekrarlanır oluşudur. Delinen desenler tekrar tekrar kullanılabilir, desenin tamamı yada bir bölümü kömürlenebilir. Kömürleme sonucu kağıt kaymışsa yada fakrlı nedenlerde kömür tozu tam olarak çini üzerine çıkmamışsa çini üzerindeki kömür tozu silinerek tekrar kömürleme işlemi yapılabilir.

İşlem sonrası desen kağıdı üzerindeki deliklerden geçen kömür tozları çini üzerinde küçük noktalar halinde desenin net olarak görülmesini sağlar.

Bu işlemden sonra çini tahrirleme adı verilen aşamaya gelinir. Bu aşamada ana hatların üzerinde fırça yardımı ile genelde siyah tahrir boyası ile geçilir ve çini deseninin tüm çizgileri ortaya çıkmış olur.