Çini Malzemeleri Nelerdir? Hangi Aşamada Kullanılıyor?

Geleneksel çinicilik sanatı en güzel el sanatlarımızın biri olarak yüzyıllardır icra ediliyor. Anadolu Selçuklu ve Selçuklu’da gelişen çini sanatı Osmanlı’ da zirveye ulaşmıştır. Öyle ki 15. yüzyılda çini yapım teknikleri oldukça gelişme göstermiştir. İznik Çinileri ve Kütahya Çinileri çini sanatının en önemli temsilcileri olmuşlardır.

Çini yapımı hammaddesinde bulunan kuvars başta olmak üzere bazı mamullerin karışımı ile çini hamurunu yapmakla başlıyor süreç. Eski dönemde el işçiliği ile geleneksel yöntemler kullanıyordu. Günümüzde hamur aşamasından çini bisküvisi yapım aşamasına kadar olan süreçlerde, gelişen teknoloji ile bu meşakkatli hazırlık süreci biraz daha kolay hale getirildi. Çini yapım aşamalarında daha detaylı bilgi için lütfen Çini Nasıl Yapılır, Çini Yapım Aşamaları Nelerdir? okuyunuz.

Çini Malzemeleri

Çini hamurunun ilk fırından çıkmış haline çini bisküvisi deniliyor. Çeşitli formlarda üretilen bisküvileri çini desenine hazır olarak üretiliyor. Çini bisküvilerini çini tabak, tablo, vazo, kase, karo, sürahi, kupa gibi bir çok şekil ve ebatlarda hazır olarak bulmak mümkün. Bisküvilere desen aktarmadan önce zımparalanarak zemin düzleştirilir. Çini malzemeleri için sünger zımpara dediğimiz yumuşak zımpara kullanılmaktadır.

Bisküvi üzerine aktaracağımız deseni kendimiz çizebileceğimiz gibi hazır desenleri de günümüzde kolayca bulabiliyoruz. Çini deseni çizmek için parşömen kağıdı kullanılıyor. Şeffaf olan bu kağıt üzerine kurşun kalem ile desenler çiziliyor.

Çizilen desenler geometrik şekilde olabileceği ya da dairesel formlardan türetilebileceği için pergel ve cetvele ihtiyaç duyulmaktadır. Trilin adı da verilen pergel çini bisküvisi üzerinde alanlara ayırma, ortayı bulma, dairesel desenleri çizme gibi birçok alanda kullanılabilmektedir.

Çizilen desen üzerindeki hataları düzeltmek amacıyla hamur silgi kullanılır. Hamur silgi aynı zamanda bisküvi üzerine çizilen desenleri silme işleminde de kullanılmaktadır.

Bir çini deseni bisküvi üzerine aktarılmadan önce desen çizgileri üzerinden delinmektedir. 025 mm inceliğinde delme iğnesi çizgiler çok küçük aralıklarla delinmektedir. Delme iğnesini uçlu kalem formunda bulmak mümkündür.

Çini deseni delme işleminde iğnenin alt zemine zarar vermemesi için hafif formda delme tahtası da çini malzemeleri arasındadır.

Bisküvi üzerine ortalana desen üzerine kömür tozu sürterek desen bisküvi üzerine aktarılır. Bu aşamadan sonra malzeme olarak farklı renklerde çini boyaları ve uygun kalınlıklarda çini fırçaları kullanılır. Desenin ana çizgileri üzerinden geçmek için  (genelde) siyah çini boyası kullanılır. Bu işleme tahrir adı veri verilir.

Boyama aşamasında ihtiyaç malzemelerden biri de kretuar ve beyaz silgi kalemidir. Bu iki çini malzemeleri ile hatalı boyanan yerler kazınarak ya da silinerek düzeltilir. Silgiye Daktilo Silgisi denmektedir.

Çiniler fırına verilmeden önce sır malzemesi kaplanır. Sır su ve kitre (günümüzde un kullanılıyor) ile karıştırılarak belirli kıvam ve yoğunlukta hazırlandığı için sır ustası tarafından hazırlanması daha iyi sonuç vermektedir. Bir fırça yardımı ile üzerindeki fazlalıklar alındıktan sonra çini fırınlamaya hazırdır.