Çini Nasıl Yapılır, Çini Yapım Aşamaları Nelerdir?

Çiniler sanatçıların maharetli eline gelmeden önce de zahmetli bir dizi işlemden geçer. Çini hamurundan başlayan çini yapım süreci hangi aşamalardan geçerek çini bisküvisi haline geliyor? Aşağıdaki işlemlerden önceki adım olan Çini Yapım Aşamaları Nelerdir? Çini Nasıl Yapılır? yazımıza göz atabilirsiniz.

Desen Çizimi

Çini desen çizimi şeffaf parşömen (eskiz) kağıdı üzerine yapılır. Kağıda çizilen desenin bölümleri kağıdı katlayarak simetrik olarak kolayca çoğaltılabilir. Bu konuda ecdadımızın miras bıraktığı estetik çini motiflerini inceleyerek sanatçının ruh dünyasına göre birçok tasarım üretilebilir.

İğneleme

Parşömen kağıdı üzerine çizilen çini deseni üzerindeki çizgiler, ince uçlu bir iğne vasıtası ile çok ince aralıklarla delinir. İğneleme aşamasındaki amaç desenin bisküvi üzerine rahatça kopyalanması sağlamaktır. Bu teknikle iğnelenen desen kağıdı defalarca kullanılabilir. Aynı zamanda kağıdın üzerindeki desenin istediğimiz bir bölümünü farklı büyüklükteki yüzeylerde kullanılmasına da olanak sağlar.

Kömürleme

İğnelenen deseni bisküvi üzerine aktarmak için kömürleme yöntemi kullanılır. Kömürleme işlemini başarı ile yapabilmek için kömür ufalanarak toz haline getirilir. Kömür tozu küçük ince bir bez içine konularak bez top haline getirilir. Desen kağıdı bisküvi üzerine uygun yere yerleştirildikten sonra içinde kömür tozu olan bez, desen kağıdını kaydırmadan desen üzerinde bastırılarak gezdirilir. İğnelenen ince deliklerden geçen kömür tozu bisküvi üzerine noktalar halinde deseni geçirmeye yardımcı olacaktır. Bu teknik büyük bir kullanım kolaylığı sağlar. Desen kaymışsa ya da iyi çıkmamış ise bisküvi üzerinden kolayca temizlenip kömürleme işlemi tekrarlanabilir.

Tahrirleme

Çini bisküvisi üzerine kömür tozu ile geçen desenin ana hatları samur fırça kullanılarak tahrir boyası ile boyanır. Genelde kömür tozundan üretilerek kullanılan tahrir boyasında boya ve su karışımı iyi ayarlanmalıdır. Tahrir işlemiyle birlikte desenin dış çizgileri yani ana hatları ortaya çıkmış olur. Hatalı tahrirlenen yerler varsa iğne ya da neşter gibi araçlar vasıtasıyla dikkatlice kazınarak silinebilir. İnce veya kalın çizgiler düzeltilebilir ve düzeltilecek alana tahrir tekrar çekilebilir.

Boyama / Bezeme

Tahrir çekilen çini bisküvisi çini sanatçısının duygu, tecrübe ve sanat anlayışına göre çini boyaları ile samur fırça kullanılarak boyanır. Çini boyaları sırlama aşamasında akmaması için doğadaki oksitler kullanılarak elde edilir. Sanatçının elinde bazen bir desen aynı çini boyası kullanılmasına rağmen farklı renk tonlarında fırından çıkabilir. Bu durum sanatçının fırça darbelerine, fırça vuruş tekniğine ve hazırladığı boya karışımına göre değişebilir.

Çini tarihinin ilk zamanlarında çini boyalarında daha az renk kullanılıyordu. İznik Çinileri ile özellikle mavi, kobalt mavi yanı sıra mercan kırmızısı, yeşil, patlıcan moru, turkuaz gibi renkler de kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde renk kartelası zengin çini boyaları kullanılmaktadır.

Sırlama ve Fırınlama

Boyanan çiniler sırlama aşamasında sırça dediğimiz özel karışımla kaplanır. Böylelikle seramik ve çini gibi ürünler fırınlama sonrasında cam gibi parlak ve pürüzsüz bir yüzeye sahip olur. Önemli olan nokta iyice öğütülmüş meydana gelen sır karışımının ürünün her yüzeye eşit şekilde dağılmasını sağlamaktır.

Fırına yerleştirilmeden önce sırlanan ürünün üzerinde kalan sır fazlalıkları bir fırça yardımıyla alınır. Hatta ürünlerin taban kısmındaki fırındaki yüzeye değen noktalarındaki bir sünger vasıtası ile silinir. Bu yöntem ile pişirme aşamasındaki sır yüzeye yapışmamış olur.

Sırlandıktan sonra çiniler özel olarak hazırlanan çini fırınına hiçbir ürün birbirine değmeyecek şekilde yerleştirilir. Yaklaşık 900-1000 derece pişirilir. Bu fırınlar sıcaklığı otomatik olarak ayarladığından bu işi yapan yerlerde işi bilen bir kişi tarafından yapılması çok önemlidir.

Yaklaşık olarak bir gün süren bu işlemin sonunda soğuyan fırından cam gibi parlak ve canlı renklere sahip çini ürünler çıkartılarak çini yapım süreci tamamlanmış olur.