Dünyada Çini Sanatı Örnekleri Nedir?

Geleneksel çini sanatımız Anadolu topraklarında yaygın olduğu kadar dünyada çok eski medeniyetlerde de var olmuştur. Sadece bizim sınırlarımızla kalmamış dünyanın farklı ülkelerinde de kullanılan bir sanat dalı olmuştur. Fakat bu sanat farklı ülkelerde yer aldığı gibi farklı isimlerle de anılmıştır.

Azulejo : Portekiz ve İspanya

Öncelikle Portekiz ve İspanya’ya özgü Azulejo sanatından bahsedelim. Fas mimarisindeki Arapça kökenli Zellij ismi ile aynı anlamı taşıdığı söylenmektedir. Azulejo, İspanya’nın Endülüs taraflarında çok yaygın bir sanattı. Fakat asıl gelişimini Portekiz sınırları içerinde göstermiştir. Endülüs’ e gelen Araplar İran’ da öğrendikleri bu sanatı İspanyol ve Portekizlilere öğretmiştir.

Portekiz’de çok gelişmiş olan seramiklere Azulejo adı verilmiştir. Azulejo, özellikle Portekiz kültürünün vazgeçilmez sanat dalından olmuştur. Bu sanatı en çok Lizbon’daki saraylarda, kiliselerin mimarisinde görebilirsiniz. Aynı zamanda evlerde, restoranlarda hatta metro istasyonlarında ve tren istasyonlarının duvarlarında da görmek mümkündür.

Kaşi : İran

Dünyada çini sanatı kullanan bir diğer ülke de İran. İran çini sanatının en eski zamanlarında da yer almıştır. Hatta yüzyıllarca İran sınırları içinde çini sanatı ilerleyerek gelişmiştir sağlamıştır. İslam sonrasında da ilerleme kaydederek zirvesini Timurlular zamanında yaşamıştır.

İran çinileri diğerlerine göre biraz farklılık gösterir. Desene uygun küçük parçalar ustalar tarafından bir bir araya getirir. İran’ın çinileriyle ünlü şehri Kaşan’dır. Bu yüzden İran’ da bu sanata ‘Kaşi’ adı verilmektedir. Kaşi’de genellikle gök mavisi, firuze, sarı, mavi ve nadiren kırmızı renkleri kullanılmaktadır. Kaşan ayrıca önemli el sanatları merkezidir.

Zellij : Fas

Fas mimarisinde ise bizdeki çini sanatını Zellij ismiyle görürüz. Fas mimarisinin vazgeçilmez unsurları arasındadır. Çok renkli bir tasarıma sahip olup çoğunlukla geometrik desenleri vardır. Çini hamuru el ile üretilip çoğu dikdörtgen formda kalıplarda kurutulduktan sonra Türk çini sanatında olduğu gibi pişirilmektedir. Biz çini sanatını yaparken bir tabak, vazo ya da karoyu süslüyoruz fakat Zellij sanatı farklı farklı renklerdeki geometrik seramik parçalarının alınıp mozaik şekilde birleştirilmesiyle yapılıyor.

Ustalar pişmiş olan çini üzerine yıldız ve karo gibi küçük parçalar çiziyor. Bu parçalar çekiç benzeri bir alet vasıtası ile şekil veriliyor. Her bir parça süslenecek mekan üzerine dikkatlice yerleştirilir. Nasıl yapıldığını izlemek için aşağıdaki bu videoya göz atabilirsiniz.

Zellij, islami dekorasyonlarda, Saadian mezarlarında, Marakeş’teki Kasbah Camii minaresinin üst kısmında ve yine Marakeş’teki Ben Yusuf Medresesi’nde bir duvarda kullanılmıştır.

Dünyada çini sanatı kullanan ülkeler bu üç örnekle bitmemekle beraber farklı medeniyetler çeşitli tekniklerde sanatı icra etmiştir. Medeniyetlerin bir birine aktardığı, etkilediği bu güzel sanat hala eski tekniklerle birlikte bir çok eserde kullanılmaya devam ediyor.