Çini Yapım Aşamaları - Çini Fırınlama (Pişirme)

Çini fırınlama işlemi çini yapımının en son aşamasıdır. Her biri ayrı bir sanat eseri ve göz nuru olan, uzun bir emek sonrası meydana gelen çiniler pişirme aşaması da denen fırınlama işleminde aşağıdaki süreçten geçmektedir. Sırlanmış çiniler çini fırınında pişirilerek tüm motif, desen ve canlı renklerin ortaya çıkması sağlanır.

Çini Yapım Aşamaları Nelerdir?

Çini hamuru hazırlama
Zımparalama
Astarlama
İlk Fırınlama
Desen Çizimi
Desen Delme
Kömürleme
Tahrirleme ve Boyama
Sırlama
Fırınlama

İlk çini örnekleri eski Mısır ve Mezopotamya bölgelerinde tuğla üzerine renkli sır uygulanması ile ortaya çıkmıştır. Orta Asya’ da yapılan çalışmalarda 8. yüzyılda Türkler’ in pişmiş topraktan çanak yaptıklarına rastlanmıştır.

Eski Çini Fırınları

İznik çevresinde yapılan arkeolojik çalışmalar neticesinde 30 civarında çini fırını olduğu tespit edilmiştir. İznik çevresindeki ağaçlarda reçine olmadığı için de çini fabrikası için bu bölgenin seçildiği söylenmektedir.

Kazılarda bulunan fırınların ateşe çok dayanıklı bir şekilde kırmızı kalın tuğla kullanılarak yapıldığı görülmüştür. Osmanlı’daki çini fırınları gibi Selçuklu fırınları da kırımızı tuğladan yapılmış olup fırın ebatları biraz daha küçüktür.

Türkler’ de çini sanatı çok eski olmakla birlikte asıl gelişmeler Anadolu Türkleri zamanında olmuştur. Anadolu Selçukluları ve Büyük Selçuklular ile yeni teknikler uygulanarak gelişen bu sanat Osmanlı ile beraber günümüze kadar ulaşmıştır. Çini tarihi ile ilgili bilgi için Çini Tarihçesi ve Türk Çini Sanatı başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Çini Fırınlama

Boyanan çiniler sırlama aşamasında sırça denilen özel bir karışımla kaplanır. Böylelikle seramik ve çini gibi ürünler fırınlama sonrasında cam gibi parlak ve pürüzsüz bir yüzeye sahip olur.

Çini fırına yerleştirilmeden önce sırlanan ürünün üzerinde kalan sır fazlalıkları bir fırça yardımıyla alınır. Hatta ürünlerin taban kısmındaki fırındaki yüzeye değen noktalarındaki bir sünger vasıtası ile silinir. Bu yöntem ile pişirme aşamasındaki sır yüzeye yapışmamış olur.

Sırlandıktan sonra çiniler özel olarak hazırlanan çini fırınına hiçbir ürün birbirine değmeyecek şekilde yerleştirilir. Yaklaşık 900-1000 derece pişirilir. Bu fırınlar sıcaklığı otomatik olarak ayarladığından bu işi yapan yerlerde işi bilen bir kişi tarafından yapılması çok önemlidir.

Çini fırınlama işlemi çok dikkat ve özen isteyen bir aşamadır. Çinicilik sanatında üretimini son aşaması olduğundan fırın ısısı, kesintisiz bir şekilde uzun süre pişirilmesi gibi nedenlerden dolayı usta eller tarafından icra edilir.

Çini üretim yerlerinde özel olarak yapılmış bu fırınlarda pişirme işlemi uygulanmaktadır. Çiniler fırın içine yerleştirilirken aralıklı olarak ve raf kullanılarak fırına konulur. Sırlar yapışkan bir madde olduğundan birbirine değen çinilerin parçalanmaması için aralarında boşluk bırakılır.

Fırınlama işleminde dikkat gerektiren bir konu da soğuma aşamasıdır. Çok yüksek sıcaklıkta pişen çinilerin soğuması da uzun bir süre almaktadır. Fırın ustası hızlıca soğutma yapmadan eserlerin en iyi şekilde fırında çıkması için belli bir zaman dilimde ısıyı ayarlayarak soğutur.

Yaklaşık olarak bir gün süren bu işlemin sonunda soğuyan fırından cam gibi parlak ve canlı renklere sahip çini ürünler çıkartılarak çini yapım süreci tamamlanmış olur.